Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea KahikinaClick here to read this article in English. 

ʻO kahi o kekahi kikowaena oeoe haʻina kahinaliʻi ma Honouliuli, e hiki ana nō paha ia ke lilo i home no nā ʻohana Hawaiʻi he mau haneli e kali aku ana i mau makahiki he nui no ka ili ʻana i ka ʻāina i hoʻohiki ʻia e ke aupuni pekelala. 

Ka Ulana Pilina Badge Olelo Hawaii

Mahuʻi ʻia ka ili ʻana o nā ʻeka ʻāina he kanawalu i ka state Department of Hawaiian Home Lands ma ka wahi a ka Pacific Tsunami Warning Center i noho aku ai. Ma ka makahiki 1995, ua ʻāpono ka ʻĀhaʻōlelo Lāhui i kekahi kānāwai ʻo ka Hawaiian Home Lands Recovery Act, ʻo ia hoʻi he kaʻina hana e hoʻolilo i nā ʻāina aupuni iā DHHL e hoʻonā ʻia ai nā kuleana i nā ʻeka he 1,200 a ʻoi i hoʻohana ʻia e ke aupuni pekelala, akā e aho ka loaʻa ʻana o ia ʻāina iā Hawaiian Home Lands Trust. 

Ua hoʻolilo ke aupuni pekelala i nā ʻeka he 900 iā DHHL, akā ʻaʻole kūpono ka hapanui o ia ʻāina no ka noho home hoʻokūʻonoʻono, a ʻo ka hoʻohana ʻia akula nō ia no nā hoʻolimalima lehulehu. ʻO ka hoʻolilo ʻia ʻana o ka ʻāina ma Honouliuli, ʻoia ana kahi mua loa i loaʻa ai ka wai, nā hā wai, a me nā uea uila i kūpono no nā hale noho loa. 

Kuhi ʻia ke kūkulu ʻana i nā hale he 400 ma luna o kēlā māhele ʻāina. 

Pacific Tsunami Warning Center located at 91-270 Fort Weaver Road.
Mākaukau ʻo Department of Hawaiian Home Lands i ka loaʻa ʻana o nā ʻeka he 80 ma Honouliuli no ke kūkulu ʻia ʻana o nā home hoʻokūʻonoʻonoCory Lum/Civil Beat/2021

Ua hoʻopā ʻo U.S. Interior Secretary Deb Haaland i ka leo kaumaha ma kekahi hālāwai nūhou no ke kūkala ʻia ʻana o ka hoʻolilo ʻāina. Ua kuhi ʻo ia i ka hoʻokāhuli ʻia ʻana o ke aupuni Hawaiʻi a me ka hoʻohui ʻāina i ka paeʻāina iā ʻAmelika. 

“Mai kēlā wā, ua aʻo nui ko kākou aupuni i nā mea he nui. A i kēia manawa, aia nō kākou i ka wā a kākou e ʻike leʻa aku ai i ke koʻikoʻi o ka hoʻoponopono ʻana i nā hihia hanauna i hōʻeha a hoʻopilikia nui,” wahi a Haaland me kona leo e ʻumi ana. 

ʻO ka hoʻolilo ʻāina i ana waiwai ʻia ma ke ʻano he $10 miliona, he kōkua ia e mālama i kekahi ʻaiʻē ʻāina he $16.9 miliona iā DHHL mai kekahi hoʻolilo ʻāina aku nei mei i holo pono ʻole. ʻAʻole i kuhi nā luna pekelala i mau ʻāina ʻē aʻe i hiki ke hoʻokaʻa i ke koena, a he $6.9 miliona ka nui. 

ʻO ka U.S. Department of Defense, ʻo ia ka mea i loaʻa ai ka nui o ka ʻāina ma Hawaiʻi, a e nānā ana lākou i mau māhele ʻāina i hiki ke hoʻolilo iā DHHL, wahi a Kaʻiʻini Kimo Kaloi, ʻo ia hoʻi ke alakaʻi no Interior’s Office of Native Hawaiian Relations.

“ʻAʻohe o mākou ʻāina e nānā ʻia nei, akā ʻike wau i ka noiʻi e holo nei,” wahi a Kaloi. 

ʻO ka Hawaiian Homes Commission me ka hana pū ʻana i nā mea Hawaiʻi i hoʻokahu ʻia, he pono ko lākou hoʻolālā ʻana i papahana no nā ʻeka he kanawalu ma Honouliuli. 

Makemake ʻo DHHL e noi aku i ka ʻAha kau kānāwai no nā kālā e hoʻomaka ʻia ai ka hoʻolālā nui ʻana no kēlā ʻāina. 

“He manawa kūpono kēia hoʻolilo ʻāina no nā kānaka i hoʻokahu ʻia e kūlike pono ana i ke ʻano o ka Hawaiian Home Lands Recovery Act,” wahi a William Aila ma kekahi hālāwai kūkala nūhou, ʻo ia ka luna no ka Hawaiian Homes Commission a me ke alakaʻi no DHHL

Loaʻa iā ka Hawaiian Homes Lands Trust nā ʻeka he 200,000 a ʻoi ma o ka paeʻāina. Akā, ʻaʻole hiki i ka hapanui ke hoʻohana ʻia no nā home hoʻokūʻonoʻono. 

Ua mahalo ko Hawaiʻi moho ʻahaʻōlelo lāhui i ka hoʻolilo ʻāina ma ko Pōʻakahi hālāwai nūhou. 

“He hehi kūpono kēia,” wahi a Rep. Kai Kahele. “Aia nā Kānaka Maoli he 11,000 e kali nei i ka home hoʻokūʻonoʻono ma Oʻahu i kēia lā. ʻO kēia hoʻolilo ʻāina, ʻaʻole nō e hoʻokō ana i kēlā nui kanaka, akā e kūkulu ʻia ana nō nā home he 400 no nā ʻohana Kanaka Maoli.”

Aia nā kānaka he 28,000 e kali aku nei i home hoʻokūʻonoʻono ma kā DHHL papa inoa. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.

Help power our public service journalism

As a local newsroom, Civil Beat has a unique public service role in times of crisis.

That’s why we’re committed to a paywall-free website and subscription-free content, so we can get vital information out to everyone, from all communities.

We are deploying a significant amount of our resources to covering the Maui fires, and your support ensures that we can pivot when these types of emergencies arise.

Make a gift to Civil Beat today and help power our nonprofit newsroom.

About the Author