Ua hai ʻia nā kumu kamaʻāina he 690 a me nā kumu malihini he 277 no ka hoʻomaka ʻana i kēia makahiki kula. 

Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

Wahi a ko Hawaiʻi Keʻena Hoʻonaʻauao, ke hoʻomaka nei lākou i kēia makahiki kula me nā hakahaka kūlana kumu he liʻiliʻi ke hoʻohālikelike ʻia me ko nā makahiki i hala aku nei.  

He 300 hakahaka kūlana kumu o ka ʻōnaehana i kēia manawa, a he 1,000 hakahaka ona ma kinohi o kēlā makahiki kula aku nei. 

  • Civil Beat stories ma ka ʻōlelo Hawaiʻi

Mahalo ka DOE i kekahi kahua pūnaewele hou āna i hoʻopuka mai ai ma ka lā 16 o Mei, ʻo ia hoʻi kahi no nā moho kumu e hoʻouna aku ai i kā lākou palapala noi kūlana i kā lākou mau kula e makeʻe ai a e koho i nā kumuhana i hoihoi iā lākou. 

Ma mua, ua hoʻouna palapala nā moho no ke komo ʻana i kekahi pūʻulu hakahaka kūlana, a ʻo ko lākou hoʻouna ʻia akula nō ia i kekahi kula i loaʻa ai kekahi hakahaka kūlana. 

“No ka ʻimi kumu ʻana, ua haʻalele mākou i ka ʻimi ʻana ma nā pūʻulu moho, a ke ʻimi kumu nei mākou ma nā kaiāulu,” wahi a Gary Nakamura, he luna ʻimi limahana o ka DOE. 

ʻĀnō, ua hoʻākoakoa mai ke kahua pūnaewele i 3,400 mau palapala noi kūlana kumu, a ke hoʻokomo ʻia nei nā kumu hou he 967 i ka ʻōnaehana no kēia kula makahiki hou. 

Haha’ione hahaione elementary school teacher shortage instructor Jenifer Evans
Ua hana aku ʻo Jennifer Evans ma ke kula haʻahaʻa o Hahaʻione no ʻelima makahiki, a ʻōlelo maila ʻo ia, ʻoi aku nō ka maikaʻi o ke kaʻina hana no ka ʻimi kumu ʻana i nā moho i hoihoi. ʻEkolu ona hoa kumu i kēia makahiki kula. (Kevin Fujii/Civil Beat/2023)

ʻO Jennifer Evans, he kumu papa ʻekolu ʻo ia ma ke kula haʻahaʻa o Hahaʻione, a wahi āna, ʻoi aku ka nani o ke kaʻina hana hou i ka maka o nā kumu e ʻimi ʻia nei, no ka mea, he hana ia “e mana ai nā moho ma ka ʻimi ʻana i ke kula e kohu ai ko lākou kiʻina aʻo i ia kula ma kahi o ka manaʻolana wale ʻana i kekahi hopena maikaʻi ma laila.” 

ʻO kēia hana, he mea ia e hōʻoi aku ana nō paha i ka helu o nā kumu e noho paʻa ana ma ke kula, no ka mea, e hana ana nā kumu ma nā kula e like me ko lākou makemake, wahi a Nakamura. I kēlā me kēia makahiki, hoʻomaha loa a haʻalele nā kumu he 1,200 i ka ʻōnaehana o Hawaiʻi. 

Haʻalele nā kumu no kekahi mau kumu like ʻole, e laʻa ke kohu ʻole o ke kumu i ke kula a i ʻole ka uku hana i hāʻawi ʻia. “ʻO ka uku kumu ʻana ma ka mokuʻāina ʻo Hawaiʻi, he kūlana haʻahaʻa loa kona ma ke aupuni ke nānā ʻia ke kumukūʻai o ka noho ʻana,” wahi a Evans. 

Ke nānā aku nei ka DOE i ka wā e hiki mai ana, a ke hana pū nei lākou me nā kula like ʻole, e laʻa ke kula kiʻekiʻe o Waipahū, ke kula kiʻekiʻe ʻo Farrington, a me ke kula kiʻekiʻe o Pearl City, ʻo ia hoʻi nā kula i loaʻa ai nā polokalamu no nā pukana hou e ʻimi aku ai i ka palapala hōʻike no ka hana ʻana me he kumu pani hakahaka lā. 

“He pono ko kākou e hānai mai i ko kākou mau kumu ponoʻī,” wahi a Nakamura. 

ʻO ka hoʻomohala ʻana i nā polokalamu hoʻomākaukau kumu kikoʻī, he mea ia “e hōʻoi aku i ka hoʻolako ʻana i nā wahi e nele ai nā kumu ʻole,” wahi a Nanea Kalani, ka luna wahaʻōlelo no ka DOE. 

I loko nō o ke kahua pūnaewele hou, he ālaina nui ke kumukūʻai noho ma ka ʻimi ʻana i nā kumu no kēia mokuʻāina. 

ʻŌlelo maila ʻo Nakamura, ua ʻae maila kekahi mau kumu i ke kūlana, akā, ua kāpae lākou i ia kūlana ma hope aku ma muli o ka loaʻa ʻole o ka hale i kū kokoke i ke kula me ke kumukūʻai i hiki ke uku ʻia. 

“ʻO ka hōʻoi ʻana i ka noho ʻana o nā kumu, he mea ia nō paha e paipai aku i nā kumu a me kā lākou hana ʻana ma lalo o ka moʻohelu kālā, i mea e noho paʻa ai lākou i ʻaneʻi nei,” wahi a Evans i ʻōlelo mai ai i pili i nā hana no ka hoʻolaulā ʻana i nā hale kumukūʻai kūpono no nā kumu

ʻO ka hai ʻia ʻana o nā kumu he kanawalu no ka ʻĀina Pilipino, he mea ia nāna e hōʻoi aku i ke kūlana kumu no kēia makahiki kula hou. (Hawaii News Now)

I kēia makahiki, ua hai aku ka mokuʻāina i nā kumu he 80 mai ka ʻĀina Pilipino mai i mea e ʻimi ʻia ai nā kumu mai nā aupuni ʻē mai. E hoʻolaha ʻia aku ana lākou ma ka pae ʻāina holoʻokoʻa. 

ʻO Lānaʻi, ʻo ia nō kekahi o nā wahi i paʻakikī ai ka hai ʻia ʻana o nā kumu, akā, i kēia makahiki, ua hoʻāʻo ka DOE e hoʻomaka i kēia makahiki kula nei me kekahi papa helu kumu i piha loa. 

ʻO Jerico Jaramillo, ʻo ia nō kekahi o nā kumu Pilipino he 10 i ʻimi ʻia no ke aʻo ʻana aku ma nā kula haʻahaʻa a kiʻekiʻe o Lānaʻi. 

Wahi a Jaramillo, ua loaʻa maila iā ia kekahi noi mai Maui mai, akā, ua koho ʻo ia iā Lānaʻi ma hope o kona aʻo ʻana mai i ka pilikia he mau makahiki i pili i ka ʻimi kumu ʻana. Ma hope o kona aʻo ʻana aku i ka ʻōlelo Pelekāne no 11 mau makahiki ma kona ʻāina home, e aʻo aku ana ʻo ia i nā haumāna ma ke kula kiʻekiʻe o Lānaʻi i ka ʻōlelo Pelekāne ma ka pae papa ʻumikūmālua. 

“ʻOluʻolu loa nā kupa a me nā kamaʻāina ma ʻaneʻi,” wahi a Jaramillo. “Noʻu, mea ʻole kaʻu hana ʻana ma kekahi wahi i hoʻokaʻawale ʻia.”

Ke aʻo aku nei nā kumu Pilipino ma Hawaiʻi nei ma lalo o kekahi palapala ʻaelike he ʻekolu makahiki, a hiki ke hoʻomau ʻia a i ʻelima makahiki. 

“Inā hiki iaʻu ke noho paʻa ma Lānaʻi, i mea aha kaʻu hana ʻole ʻana?” wahi a Jaramillo. 

ʻO kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana i pili i ka hoʻonaʻauao ʻana, ke uku ʻia nei e kekahi haʻawina kālā maiā Chamberlin Family Philanthropy. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.

Help power our public service journalism

As a local newsroom, Civil Beat has a unique public service role in times of crisis.

That’s why we’re committed to a paywall-free website and subscription-free content, so we can get vital information out to everyone, from all communities.

We are deploying a significant amount of our resources to covering the Maui fires, and your support ensures that we can pivot when these types of emergencies arise.

Make a gift to Civil Beat today and help power our nonprofit newsroom.

About the Author