Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

Ma ka Pōʻakahi, ua hoʻoholo ka ʻAha Kalana o Maui i kahi papahana e kāohi ʻia ai ka nui o ke kukui uliuli e puka ana ma nā ipu kukui ma waho o ka hale ma ka mokupuni. ʻO ka pahuhopu, ʻo ia ka hoʻēmi ʻana i ka nui o ke kukui kūlohelohe ʻole i hiki ke hōʻeha a hoʻomake i nā manu, nā honu, a me nā holoholona ʻāhiu ʻē aʻe he mau kaukani i kēlā me kēia makahiki. 

Ka Ulana Pilina Badge Olelo HawaiiʻO nā lālā ʻelima o ka ʻaha i kākoʻo iā Bill 21, ʻo ia ʻo Kelly King, ʻo ia ka mea hāpai pila, a me Shane Sinenci, Keani Rawlins-Fernandez, Alice Lee, a me Mike Molina. Ua kūʻē ʻo Tasha Kama lāua ʻo Yuki Lei Sugimura. Ua hoʻokuʻu ʻia ʻo Tamara Paltin lāua ʻo Gabe Johnson ma ke koho pāloka ʻana, wahi a keʻena a King. 

ʻO nā ipu kukui a pau e noho ana ma waho, koe aku ka nīane, he pono ka hoʻohāiki ʻia ʻana o ke kukui uliuli i 2%, wahi a ka pila. ʻAʻole e hoʻohana ʻia ke ea melekulia ma nā ipu kukui hou ma waho. 

ʻO nā ipu kukui a pau e noho ana ma waho, koe aku ka nīane, he pono ka huli ʻana o ke alo i lalo. Eia hou, he pono ka pale ʻia ʻana o nā ipu kukui i mea e pā ʻole ai ke kukui i ka moana. 

He pilikia nui ka hoʻohaumia kukui i nā holoholona ʻāhiu, wahi a nā mea noiʻi. Hele a huikau ka honu ʻane halapohe i ke kukui ʻōlinolino ma kahakai, a ʻo ko lākou kolo akula nō i uka me ka hele ʻana i nā alahele. Ma laila lākou e hōʻeha ʻia ai e nā kaʻa a me nā ʻīlio a me nā poʻiiʻa ʻē aʻe. 

Hele a huikau nā manu kai pēpē i nā kukui ʻōlinolino ma ko lākou huakaʻi mua ʻana mai nā pūnana a i kai. Inā luhi nā manu ʻōpio a hāʻule i ka papahele, hiki iā lākou ke hōʻeha ʻia a ʻai ʻia e nā ʻiole, nā pōpoki ʻāhiu, a me nā holoholona ʻē aʻe. 

The Maui Meadows neighborhood faced severe flooding during recent storms.
ʻO nā ipu kukui a pau e noho ana ma waho, koe aku ka nīane, he pono ka huli ʻana iho o ke alo i lalo ma muli o kahi kānāwai hou.  Nathan Eagle/Civil Beat/2022

ʻO kekahi hihia na kekahi mau kiaʻi ʻāina e kūʻē i ka hōkele ʻo Grand Wailea, hōʻaʻo ua hihia nei e kiaʻi i nā ʻuaʻu ʻane halapohe ma o ke kauoha ʻana i ka hōkele e hoʻololi i ka ipu kukui. Aia kēlā hihia ma ka wā hoʻonā, a ʻaʻole mōakāka ka hiki ʻana o ko Pōʻakahi koho pāloka ʻana ke hoʻololi i ka hopena. 

Wahi a David Henkin, ʻo ia ka luna loio no Earthjustice e hoʻopiʻi aku ana i ka hōkele, ʻaʻole hiki iā ia ke hāpai manaʻo i pili i kēia kumuhana. Akā, ua hauʻoli ʻo ia i ka hoʻoholo ʻana a ka ʻAha i ka mālama ipu kukui ʻana. 

ʻO ka lā e hoʻokō pono ʻia ai ke kānāwai, ʻo ia ka lā 1 o Iulai i ka makahiki 2023. ʻEkolu makahiki o kēia papahana ma ka hoʻokō ʻia ʻana, i hiki i nā pikineki, nā keʻena a me nā kānaka ʻē aʻe ke hoʻomākaukau pono i ka hoʻokō ʻana. Aia nō nā ʻōlelo koena ma ka pila. ʻO kekahi laʻana penei, ua koe aku ia ke kukui mokulele e pono ai ka lele palekana ʻana, a me nā hale pili ʻole i kahakai. 

ʻO nā koena ʻē aʻe, ʻo ia nā hanana haʻuki ahiahi a me nā hanana kūikawā ma ka ʻāina o ka Department of Education, nā kula uku, nā ʻāina hoʻopuka waiwai ʻole, a me nā pāka a me nā pono lako kalana, wahi a ka pila. 

Ua namunamu nā mea hoʻohalahala i ke kumukūʻai pipiʻi o ka hoʻololi ʻana i nā ʻōpuʻu kukui a me ka hoʻonohonoho ʻana i nā ipu kukui. Ua kūʻē ke Office of Corporation Counsel i kekahi kā kahiko o ka pila. Ma kekahi kūkala nūhou ʻana ma ka lā 17 o Iune, ua helu nā loio kalana i nā mea like ʻole he nui a lākou e kūʻēʻē aku ai ma ka pila, e laʻa ka manaʻo i pili i ka palekana lehulehu a me nā hanana lehulehu, e laʻa ka hoʻokūkū hana paniolo, nā mākeke ahiahi, nā ʻaha mele kaupokulani, a me nā pono lako no ka hana haʻuki. 

Ke hāpai mai nei ʻo Jay Penniman i kekahi ʻuaʻu i hoʻolalau ʻia e kahi kukui kūlohelohe ʻole.  Courtesy: Maui Nui Seabird Recovery Project

Ma kekahi leka uila i hoʻouna ʻia iā Moana Lutey no Corporation Counsel, ua nīnau ʻia ʻo ia e pili ana i kona kūʻē ʻana i ke kā hope loa o ka pila, i loko nō o nā mea i hoʻololi ʻia aku nei. Ua pane ʻia ka nīnau e ka wahaʻōlelo a ka meia. 

“Na ka meia ʻo (Mike) Victorino e nānā i ke kā hope loa o ka pila i hoʻouna ʻia maila i ke Keʻena o ka Meia, a laila, e koho ana ʻo ia i ka pūlima ʻana, ka hōʻole ʻana, a i ʻole ka ʻāpono ʻana i ka lilo ʻana o ia pila i kānāwai me kona pūlima ʻole ʻana,” wahi a Brian Perry ma kāna leka uila ʻana. 

Ua ʻōlelo akula ʻo King, ua hala kekahi mau mahina ma ko lākou noiʻi ʻana i ke alahele ʻoi loa no ka hoʻoponopono ʻana i hoʻohaumia kukui a me kona mau hopena, a ʻo kēlā nō ke hōʻike ʻia ma ka pila hope loa. Hiki ke mahuʻi ʻia ke kūʻē ʻia ʻana ma kekahi pila kiaʻi ʻāina, wahi a King. Ma kēia pōʻaiapili, ʻo nā pā ʻoihana he hoʻokipa malihini a he mālama hanana o waho ka mea nāna e kūʻē loa. Akā, ʻo ka ʻike ʻana i ke kūʻē ʻana a ka Office of Corporation Counsel, ʻaʻole nō ia i mahuʻi ʻia, a he ʻaʻe palena nō ia, wahi a King. 

“ʻO ko lākou kuleana, ʻaʻole nō ia ke kūʻē ʻana i kā mākou kau kānāwai ʻana,” wahi āna. 

Ua kākoʻo hapa ʻia kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana i ke Kalana o Maui e nā haʻawina kālā na ka Nuestro Futuro Foundation a me ka Fred Baldwin Memorial Foundation. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.

Help power our public service journalism

As a local newsroom, Civil Beat has a unique public service role in times of crisis.

That’s why we’re committed to a paywall-free website and subscription-free content, so we can get vital information out to everyone, from all communities.

We are deploying a significant amount of our resources to covering the Maui fires, and your support ensures that we can pivot when these types of emergencies arise.

Make a gift to Civil Beat today and help power our nonprofit newsroom.

About the Author