Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

Ua hoʻolaha akula ka Interior Department, e ʻimi ana lākou i ka manaʻo o nā alakaʻi kaiāulu i kēia mau pule e hiki mai ana ma o ko lākou hoʻomohala ʻana i kā lākou kulekele kūkākūkā mua loa no nā Kānaka Maoli. 

ʻAʻole ʻike ke aupuni ʻAmelika i nā Kānaka Maoli, me he mea lā, he aupuni kūʻokoʻa ponoʻī ko lākou, a ʻaʻole pēlā me nā lāhui ʻōiwi ʻAmelika a me nā poʻe ʻōiwi ʻĀlaka. 

Ua hoʻomaka ka Interior Department i kekahi kaʻina hana no nā Kānaka Maoli e hoʻokahua aku ai i ko lākou pilina aupuni ponoʻī me ʻAmelika I Hui Pū ʻIa ma ka makahiki 2016 ma lalo o ka Pelekikena ʻo Barack Obama, akā, ʻaʻole i ʻaelike pū ke kaiāulu Hawaiʻi ma kahi alahele kūpono ma muli o ke kūʻēʻē nui ʻana. 

ʻO ke kulekele kūkākūkā hou, he hōʻailona paha ia no ka hoʻāʻo ʻana o kā Biden papa luna hoʻokele e hoʻohālikelike i nā Kānaka Maoli i nā hui ʻōiwi ʻē aʻe i ʻike kūhelu ʻia e ke aupuni pekelala. 

ʻO ke Kenekoa ʻAmelika ʻo Brian Schatz, ʻo ia ka luna o ka Indian Affairs Committe, nāna nō i mahalo akula i ke koho me ka ʻōlelo ʻana penei, “He mea nui kēia, a he hehi koʻikoʻi nō ia.”

“ʻO kekahi o nā loina koʻikoʻi ma ke kau kānāwai ʻana, keu hoʻi ma no nā kaiāulu ʻŌiwi penei, ‘Inā pili ka hana i ka ʻōiwi, he pono ke komo ʻana o ka ʻōiwi,’ wahi a ke Kemokalaka no Hawaiʻi ma kahi ʻōlelo hoʻolaha. “ʻIke kēia hoʻololi kulekele, ʻo ke kūkākūkā ʻana me nā Kānaka Maoli, he māhele nui ia o ke kaʻina hana a ke aupuni pekelala, a he mea nui ia i kona hoʻokō ʻana i ke kuleana hilinaʻi. Mamao nō kahi e hōʻea aku ai, akā, hoʻomaka ka holomua ʻana ma ka hoʻolohe ʻana.” 

Wahi a ka Interior Department, e koi ʻia ana ke keʻena e kūkākūkā me ke kaiāulu Kanaka Maoli ma kēlā me kēia kau kānāwai ʻana, ka hāpai pila ʻana, a me ka hoʻololi ʻana i nā haʻilula o ka hoʻolako kālā ʻana i nā haʻawina kālā. 

E koi pū ʻia ua keʻena nei e kūkākūkā me nā Kānaka Maoli e pili ana i nā mea i pili i ka ʻāina kupuna, ka wai, a me nā kumu waiwai moʻomeheu. 

ʻŌlelo ʻia ma ka papahana, ʻo nā Hui Kanaka Maoli, e laʻa ʻo Council for Native Hawaiian Advancement, ʻo lākou nō “ka ʻelele kūhelu ʻole o ke kaiāulu Kanaka Maoli,” no laila, e komo ana lākou i ke kūkākūkā ʻana he nui. 

He koʻikoʻi loa ka hana pū ʻana me kēia mau hui, wahi a ke kulekele, no ka mea, ʻaʻohe “aupuni hui kahi kūhelu” o nā Kānaka Maoli. 

“Kūpaʻa ka Interior Department i ka hana pū ʻana me ke kaiāulu Kanaka Maoli ma ke ʻano he pilina aupuni kūʻokoʻa no ka hoʻoponopono ʻana i nā pilikia i pili i ke kūʻokoʻa, ke kumu waiwai Kanaka Maoli i hoʻokahu ʻia, a me nā pono Kanaka Maoli ʻē aʻe,” wahi a ke Kuhina Interior ʻo Deb Haaland ma kahi ʻōlelo hoʻolaha. “ʻO kekahi kulekele kūkākūkā hou i ʻike mua ʻole ʻia, ʻo ia ke kākoʻo i ke kūʻokoʻa a me ke ea o nā Kānaka Maoli ma o ko mākou hoʻomau ʻana i ka pono o ke kaiāulu Kanaka Maoli e noho aupuni kūʻokoʻa.” 

ʻO ko ka Interior Department keʻena ʻo Office of Native Hawaiian Relations, na lākou nō e mālama ana i ʻelua hālāwai kūkākūkā pūnaewele i kēia mahina aʻe no ka hoʻolohe ʻana i nā manaʻo i pili i ke kānāwai i hāpai ʻia akula. Hiki ke ʻimi i ka ʻikepili hou aku ma ʻaneʻi.