Ua hoʻopakele ʻia ka ʻīlio kai ma kona wā liʻiliʻi me ka mālama ʻana a me ka hoʻokuʻu ʻana ma Ianuali. Ua ʻimi ʻia kona kupapaʻu ma Malaki a he poʻohū kona i pepehi nui ʻia.  

Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

Mahuʻi nā luna pekelala, ua pepehi kekahi kanaka i ka ʻīlio kai nāna i hoʻopakele ʻia ma kona wā liʻiliʻi i mau mahina aku nei, a ua hoʻokuʻu ʻia hoʻi ʻo ia i kai ākea no ka hoʻomākaukau ʻana iā ia i ke ola pono ʻana ma laila. 

  • Civil Beat stories ma ka ʻōlelo Hawaiʻi

Ke hāʻawi aku nei lākou i kekahi puʻu kālā he $5,000 no ka ʻikepili nāna e hoʻoholo ana i kekahi hoʻopiʻi pono no ka pepehi ʻana. 

ʻO ka ʻīlio kai wahine ʻo RQ76, ʻo Mālama kona inoa kapakapa, ua hoʻolaha ʻia kona make ʻana ma ka lā 13 o Malaki ma ʻŌhikilolo, he kahakai ma waena o ka pāka kahakai o Keaʻau a me ke awāwa o Mākua, wahi a ke Keʻena Lawaiʻa o ka National Oceanic and Atmospheric Administration. 

Ua pepehi nui ʻia ko Mālama kino, a kuhi nā loea noiʻi kalaima, ua pepehi ʻia ka ʻīlio kai ma muli o ka makemake kanaka, wahi a Stefanie Guiterrez, he laekahi kaʻaʻike no ke Keʻena Lawaiʻa. 

Malama monk seal
ʻO ka ʻīlio kai ʻo RQ76, ʻo ia hoʻi ʻo Mālama, ua paʻi kiʻi ʻia ma loko o kekahi papahana hoʻopulapula ma ka Moku o Keawe ma waena o ʻAukake 2022 a me Ianuali 2023. Ua ʻike ʻia kona kupapaʻu i pepehi nui ʻia ma Malaki, wahi a nā luna. (The Marine Mammal Center, NOAA Permit #24359/2023)

ʻAʻole e hoʻolaha aku ana nā luna o NOAA i ka ʻike hou i pili i kēia hihia, no ka mea, ke holo nei ka noiʻi ʻana. ʻAʻole lākou i hoʻolaha lehulehu aʻe i ko Mālama make ʻana a hiki i ka Pōʻalua. “Ua koʻikoʻi iā mākou, ma muli o nā mea i ʻike mua ʻia ma kēia hihia, ʻaʻole nō e hoʻolaha iki aʻe i kekahi mea ma mua o ka noiʻi pono ʻana,” wahi a nā luna o NOAA ma kekahi ʻōlelo hoʻolaha. 

Eia naʻe, ua ʻōlelo mai ʻo Gutierrez ma kekahi leka uila ma ka Pōʻalua, ua “luʻuluʻu” ʻo ia a me kona mau hoa hana i ka mea i hana ʻia. 

Ua hōʻike ke Keʻena Māhele Pakipika o ke Keʻena Lawaiʻa ma kekahi ʻōlelo hoʻolaha kūʻokoʻa, “ʻO Mālama, he ʻīlio kai i pili loa i ko mākou mau puʻuwai.” 

Ma kona wā liʻiliʻi, ua hoʻopakele ʻia ka ʻīlio kai ma ʻAukake ma Mānana, kahi i kai o ko Oʻahu kapakai koʻolau, a ua hoʻolele ʻia ʻo ia ma o ka U.S. Coast Guard i Ke Kai Ola, ka haukapila ʻīlio kai o ka Marine Mammal Center ma ka Moku o Keawe. 

Ua ʻike nā luna lawaiʻa, he 2 mahina o ka ʻīlio kai, a ua liʻiliʻi ʻino a make pōloli ʻo ia ma hope o ka pau ʻana o kona wā inu waiū, a he pono kona mālama kūikawā ʻia ʻana no kona ola ʻana, wahi a ke keʻena ma kekahi ʻōlelo hoʻolaha i kēlā ʻAukake aku nei. 

ʻO nā haumāna ma Mālama Honua Charter School ma Waimānalo, kahi i kū kokoke iā Mānana, na lākou i kapa aku i ua ʻīlio kai nei ʻo Mālama ma kona wā i hoʻopakele ʻia ai, wahi a ke Keʻena Lawaiʻa. 

Ma ka ʻōlelo Hawaiʻi, ʻo ka manaʻo o Mālama, ʻo ia nō ka mālama, ka hānai, a i ʻole ke kiaʻi ʻana

Ua hoʻokuʻu ʻia ʻo Mālama i kai me ke olakino maikaʻi ma Ianuali, wahi a ke Keʻena Lawaiʻa. “Ma hope o ka hoʻokuʻu ʻana, ua nānā pinepine ʻia ʻo ia, a maikaʻi kona kino a like kona ʻano me nā ʻīlio kai maʻamau,” wahi a ke keʻena. 

ʻĀnō, ke ʻimi nei nā luna i ke kumu o ka make ʻana o kēia ʻīlio kai koʻikoʻi, kekahi o nā ʻīlio kai he 1,500 a ʻoi i koe ma kēia pae ʻāina nei, wahi a nā luna holoholona ʻāhiu. 

“Ma kahi o 16 mau ʻīlio kai, ma luna aʻe o Mālama, ʻo ia ka nui o nā ʻīlio kai i pepehi ʻia e nā kānaka mai ka makahiki 2009, wahi a NOAA.”

Ua māhuahua ka nui ʻīlio kai he 2% mai ka makahiki 2013 aku, a ua kū ka māhuahua ʻana i 1,600 mau ʻīlio kai ma ka makahiki 2022, wahi a ka Māhele Pakipika o ke Keʻena Lawaiʻa o NOAA. 

Noho nā ʻīlio kai he 25% ma nā mokupuni kānaka o kēia pae ʻāina nei. 

Ma kahi o 16 mau ʻīlio kai, ma luna aʻe o Mālama, ʻo ia ka nui o nā ʻīlio kai i pepehi ʻia e nā kānaka mai ka makahiki 2009, wahi a NOAA. ʻO Mālama ka lua o nā ʻīlio kai i pepehi ʻia ma Oʻahu nei, wahi a ka Māhele Pakipika o ke Keʻena Lawaiʻa o NOAA. 

“ʻO nā ʻīlio kai, he māhele kūlohelohe lākou o ke kaiaola kai Hawaiʻi, a paʻa ko mākou manaʻo, hiki–a pono–i nā kānaka a me nā ʻīlio kai ke noho pū me ka maluhia ma kēia pae ʻāina nei,” wahi a ke keʻena pekelala ma kekahi ʻōlelo hoʻolaha ma ka Pōʻalua. 

Pilikia hoʻi nā holoholona i ka toxoplasmosis, he maʻi mai ke kūkae pōpoki mai, a me nā mākau lawaiʻa a me nā ʻupena. 

Ua pepehi ʻia a make nā ʻīlio kai he ʻekolu ma Molokaʻi ma ka makahiki 2021, e laʻa kekahi ʻīlio kai wahine i kī pū ʻia ma ke poʻo. Na kēlā mau mea i hōʻeuʻeu i nā luna mokuʻāina a me ka Division of Conservation and Resource Enforcement e noi aku i ke kōkua pū ʻana o ka lehulehu no ka ʻimi ʻana i nā kānaka nāna i hana ʻino pēlā. 

ʻAʻole i hoʻoponopono ʻia kēlā hihia a pau ma Molokaʻi, a ʻaʻohe māheu nui o DOCARE, wahi a Dan Dennison, he waha ʻōlelo no ko ka mokuʻāina Department of Land and Natural Resources. 

Paipai ʻo NOAA i nā kānaka me ka ʻike i pili i ko Malama hoʻomake ʻia ʻana, e kāhea aku i ko lākou helu kelepona hoʻokō ma (800) 853-1964. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.

Help power our public service journalism

As a local newsroom, Civil Beat has a unique public service role in times of crisis.

That’s why we’re committed to a paywall-free website and subscription-free content, so we can get vital information out to everyone, from all communities.

We are deploying a significant amount of our resources to covering the Maui fires, and your support ensures that we can pivot when these types of emergencies arise.

Make a gift to Civil Beat today and help power our nonprofit newsroom.

About the Author