Ma mua o ke koho pāloka ʻana o ka ʻaha i kēia pule, he pono nō paha ke kali ʻana o ka lālā i paipai ʻia e DHHL i ka hoʻāpono ʻia ʻana e ke Komikina Home Hawaiʻi. 

Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

Ma muli o ke kūʻēʻē ʻana, ke kāpae aku nei ka luna o ke Keʻena ʻĀina Hoʻopulapula Hawaiʻi i kona paipai ʻana ma mua, a ke waele aku nei ʻo ia i kekahi alahele no ke Komikina Home Hawaiʻi e hoʻāpono aku ai i kekahi ʻelele no ke keʻena hou ʻo East Maui Community Water Authority. 

  • Civil Beat stories ma ka ʻōlelo Hawaiʻi

Ua ʻōlelo mai ʻo Kali Watson, ka luna o DHHL, ma kekahi leka ma ka Lāpule i hoʻouna ʻia iā Shane Sineci, kekahi lālā o ka Maui City Council nāna i alakaʻi i ka haku ʻana i ka papa luna wai, e kāpae aku ana ʻo ia i kāna moho i koho mua ai, no ka mea, pono kēlā moho e paipai ʻia e DHHL a e noho me he ʻelele lā o ke Komikina Home Hawaiʻi. 

Ua hōʻike ʻia mai ka hoʻololi ʻana ma ka wā e mākaukau ai ka Maui City Council i ke koho ʻana i ka moho nāna e hoʻokele aku i ka papa luna wai ma hope o ka ʻimi moho ʻana no ʻeono mau mahina. 

Ma kekahi kūkākūkā ʻana he ʻekolu hola ma ka Pōʻakahi — ka hālāwai ʻahā no ke kumuhana mai kinohi o Mei aku — ua holomua kekahi hui o nā lālā ʻaha, i hiki i ka hui holoʻokoʻa ke koho pāloka ma ka Pōʻalima i ʻeono mau kānaka, ma kahi o 20 mau moho, no ka noho ʻana ma ka luna papa wai. 

E hoʻopaneʻe aku ana nō paha ka ʻaha i ka hōʻoia ʻana i ka noho ʻahiku a lākou e nānā aku nei, ke kūlana i paipai ʻia e DHHL. 

ʻO ka papa hou i haku ʻia e nā mea koho pāloka i kēlā makahiki aku nei, nona ke kuleana no ka mālama ʻana aku i ka wai no nā kahawai o Maui Hikina, ka mea nāna e hānai aku i nā ʻohana, nā pikineki a me nā mahiʻai he mau kaukani i Kula.

Ua hoʻomaka nā luna o Maui i ka ʻimi moho ʻana no ka papa hou ma Kēkēmapa. (Marina Riker/Civil Beat/2022)

ʻO ko Watson peki hope ʻana no ka noi ʻana i ke Komikina Home Hawaiʻi i ka hoʻāpono ʻana, ua hana ʻia ma hope o kona kāpae ʻokoʻa ʻana i kona paipai ʻana iā Jonathan Scheuer, he hoa kūkā no DHHL a he loea kulekele wai. 

Me ka ʻole o ka wehewehe ʻana i mua o ka lehulehu, ma ka lā 12 o Iune i paipai aku ai ʻo Watson iā Dwight Burns, ka mea i pili iā Maui Hikina no nā hanauna he nui, a nui kāna hana no kekahi waihona kālā ʻōnaehana kūkulu hale. ʻAʻole i pane mai ʻo Watson no ka hāpai manaʻo ʻana. 

“No mākou ʻo nā mea i hoʻokahu ʻia, ʻo ka mea nui, ʻaʻole ia ke kanaka e koho ʻia ana no ka noho ʻana ma kēlā kūlana,” wahi a Blossom Feiteira, he kupa no Maui a he mea i hoʻokahu ʻia ma ka papa helu inoa kali no nā Home Hawaiʻi. “ʻO ka mea nui, ʻo ia nō ka hahai pono ʻana i ke kaʻina hana e hōʻoia ʻia ai ka hana kūpono a kaulike a nā mea i hoʻokahu ʻia a me ke komikina.”

Ma ka hālāwai, ua hōʻike leʻa ʻo Feiteira, ʻo ke kaʻina hana no ke koho ʻana i kekahi ʻelele no ke Komikina Home Hawaiʻi ma ka papa luna no Maui Hikina, ua nele nō ua kaʻina hana nei i ke kūkākūkā ʻole i nā mea i hoʻokahu ʻia a me ke komikina mai kinohi mai. Ma Malaki, ua ʻōlelo mai ʻo ia, ʻo Ikaika Anderson, ka luna kūikawā ma kēlā manawa, nāna i koho iā Scheuer me ke kūkākūkā ʻole ʻana me ke komikina. 

Ua paipai ʻia ʻo Scheuer e kekahi mau lālā o ke kaiāulu o Maui Hikina ma nā hālāwai ma mua, akā, ʻo ko Watson hoʻololi ʻokoʻa ʻana, nāna i hoʻohopohopo i nā mea i hoʻokahu ʻia no ke kaʻina hana. ʻĀnō, ke hana nei lākou e hoʻokō i ke kaʻina hana kūpono no ka ʻimi ʻana i ka moho nāna e hana maikaʻi ana no ke komikina a me nā mea i hoʻokahu ʻia. 

“Ke kūkākūkā nei mākou i ka hoʻokaʻawale ʻana i ka wai me ke kūpono a me ke kaulike,” wahi a Feiteira. “A, he kuleana ko East Maui Water Authority no ke koho ʻana i kēia mau mea.”

Eia mai ʻo Blossom Feiteira, he kupa no Maui, ke koikoi aku nei i ka ʻaha ma ka Pōʻakahi i ka hoʻopaneʻe ʻana i ka lā palena pau no ke Komikina Home Hawaiʻi ma ka hoʻāpono ʻana i kekahi moho. (Screenshot/Maui County/2023)

ʻO Feiteira kekahi o nā mea i hoʻokahu ʻia nāna i noi aku i ka ʻaha no ka hoʻopaneʻe ʻana i ko lākou koho pāloka ʻana i ka moho no ke kūlana DHHL ma ka Pōʻalima, i hiki i ke Komikina Home Hawaiʻi ke nānā pono i kekahi ʻelele. 

“Mai ʻae aku iā Mika Burns e lilo i pohō ulia,” wahi a Zhantell Lindo, he kamaʻāina no Molokaʻi a he mea i hoʻokahu ʻia. 

Ua ʻōlelo aku ʻo ia i ka ʻaha, ʻo ka holomua ʻana me kona paipai me ka ʻole o ka hoʻāpono ʻana o ke komikina i ka moho, e pilikia ana nō ʻo ia i kekahi kaʻina hana politika loa, a ʻaʻole kaulike kēlā iā ia. 

“He manawa kūpono kona i kēia manawa no ka hāpai ʻana i kona inoa ponoʻī, ke mākaukau ke kūkākūkā ʻana me nā mea i hoʻokahu ʻia,” wahi a Lindo. 

Ma ka hālāwai o ka Pōʻakahi, ua kū aʻela ʻo Burns ma ka pākau ma ka lumi ʻaha no ka hōʻike ʻana i nā luna, ʻo ka hihia i pili i ke kaʻina hana, ʻo ia nō ka mea i hōʻeuʻeu iā ia iho e kūpale i “kona kūpono, kona ʻano, kona ʻohana.”

Wahi āna, ua “kauō ʻia ʻo ia ma ka lepo ʻūkele,” i loko nō o kona ʻike kupa no nā kahawai o Maui Hikina, kahi a kona ʻohana i noho papa, i mahi kalo, a i paio aku ai no nā pono wai. 

“Pehea lā kākou e holomua aku ai me ka ʻole o ka hana pū ʻana?” a Burns i nīnau aku ai i ka ʻaha. 

Ma kekahi nīnauele ma ka Pōʻakahi, ua ʻōlelo mai ʻo Anderson, ka mea i koho mua iā Scheuer, ua hana ʻo ia pēlā, no ka mea, ua kākoʻo nui ʻia ka hoa kūkā o DHHL e nā lālā kaiāulu o Maui, a “mākaukau loa” ʻo ia. 

ʻŌlelo mai ʻo Anderson, ua kamaʻāina lāua kekahi i kekahi, a ua kohu ʻo ia i ke kūlana, no ka mea, he “pilina makamaka” kona me Maui Hikina. 

ʻO ke koho ʻana i ka moho, aia nō i ka luna o ke Komikina Home Hawaiʻi a me kona makemake — a i ʻole, nāna e ʻae aku i ke komikina e koho, wahi a Anderson. 

“Mau nō koʻu noʻonoʻo, inā nui aʻe nā manawa kūpono no nā mea i hoʻokahu ʻia e hāpai aʻe ai i ko lākou mau manaʻo, ʻoi aku nō ka maikaʻi,” wahi a Anderson. 

ʻAʻole mōakāka ka hana e hana ʻia ana. Aia nā hālāwai o ke Komikina Home Hawaiʻi ma lā 26 a 27 o Iune. Eia naʻe, mahuʻi ʻia, ma ka Pōʻalima e koho aku ai ka ʻaha i ke kanaka nāna e lawelawe i nā kūlana ʻē aʻe ma ka papa ma lalo o ko lākou mana. 

Ma lalo o ke kānāwai i ʻāpono ʻia e nā mea koho pāloka, pono e mālama ʻia ka pono wai e ka papa luna he 11 lālā, a na ke meia e koho i ʻehā o lākou. Na ka ʻaha e loiloi i nā lālā ʻehiku ʻē aʻe, e laʻa kekahi kūlana i paipai ʻia e DHHL. 

I kēia manawa, ua noi nā kānaka he 20 no kēlā mau kūlana, a ʻo lākou nō he mahiʻai, he paniolo, he limahana kahiko o Mahi Pono a he meia kahiko. 

Eia mai nā mea i noi i kēia kūlana: Francis Quitazol, Christopher Shuler, Brendan Balthazar, William Greenleaf, Jennie Kaahui, Norman “Bush” Martin Jr., Harry Hueu Jr., Moses Bergau Jr., John Blumer-Buell, Alicia Hueu, Jerome Kekiwi Jr., Jesse Nakooka, Lucienne de Naie, Lurlyn Scott, Mario Gaggero, Darren Strand, Janet Redo, Robert McGrath a me Alan Arakawa.

Kākoʻo hapa ʻia kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana e nā haʻawina kālā mai ka Nuestro Futuro Foundation. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.

Help power our public service journalism

As a local newsroom, Civil Beat has a unique public service role in times of crisis.

That’s why we’re committed to a paywall-free website and subscription-free content, so we can get vital information out to everyone, from all communities.

We are deploying a significant amount of our resources to covering the Maui fires, and your support ensures that we can pivot when these types of emergencies arise.

Make a gift to Civil Beat today and help power our nonprofit newsroom.

About the Author