Kā ka luna hoʻoponopono nota: Unuhi ʻia na Ākea Kahikina. Click here to read this article in English.

Ma ka nui ʻana aʻe o ka hopena o ka hoʻohuli aniau, ʻōlelo nā mea noiʻi a me nā alakaʻi ma ka Pakipika, ke nānā nei lākou i ka ʻike ʻōiwi no ke ʻalo ʻana i kēia pōpilikia e nui aʻe ana. 

Ka Ulana Pilina Badge Olelo Hawaii

ʻO kekahi ʻaha hoʻomaʻamaʻa i pili i ke aniau no kekahi mau ʻelele no United Nations i kēia pule ma Chaminade University, ʻo ia ka mea nāna e kālele i kēia mau hana ʻōiwi, wahi a ka luna kulanui ʻo Lance Askildson.

ʻO kēia nō ka wā mua loa e mālama ʻia ai kēia ʻaha ma ka Pakipika, i loko nō o nā makahiki he 20 — a he ʻaha hoʻomaʻamaʻa kēia a ka U.N. no nā hui a puni ka honua nāna e kūkulu hale ma o ka mālama ʻāina ʻana — wahi a Askildson. 

“Nui kā mākou e aʻo mai ai mai ka poʻe ʻōiwi Pakipika a me ka poʻe ʻōiwi a puni ka honua, a nui kā mākou mau mea e kaʻana aku ai,” wahi a Askildson ma ka Pōʻalua. 

ʻO kēia ʻaha ma kēia pule, aia nō ia ma lalo o ka U.N. CIFAL Global Network ma Chaminade, a ke hoʻāʻo nei lākou e “hāpai i kēlā mau leo” a kaʻana aku i nā hana moʻomeheu mai kekahi māhele o ka honua i “nānā nui ʻole ʻia,” wahi āna. 

Weke Road homes damaged Kauai Flooding 2018.
Wahi a nā mea noiʻi, e ʻalo ana ʻo Hawaiʻi i nā ʻino a me ka wai hālana he nui i kēia mau kekeke e hiki mai ana, ma muli o nā hopena o ka hoʻohuli aniau.  Cory Lum/Civil Beat/2018

Ma ka wā like, ʻo ka Fifth National Climate Assessment — he hōʻike ia na nā mea noiʻi i koi ʻia e ka ʻahaʻōlelo lāhui no ke kuhi ʻana i ka hoʻololi ʻia ʻana o ka U.S. e ka hoʻohuli aniau — e hoʻokomo ʻia kekahi kālele hou ʻana i ka ʻike ʻōiwi no ka hoʻoponopono ʻana i nā hihia o ka pōpilikia, wahi a nā mea kākau. 

He mokuna ko ka hōʻike i pili wale iā Hawaiʻi a me nā mokupuni Pakipika i pili i ka U.S., a kākau ʻia e nā mea noiʻi he 16 no ka Pakipika nāna e noiʻi nui ana i ka ʻepekema, ka moʻomeheu, a me ka hoʻokele waiwai. 

“Makemake mākou e hoʻolohe i nā kānaka a hōʻoia i ka pololei o ka ʻepekema,” wahi a Abby Frazier, ʻo ia kekahi mea noiʻi aniau ma Clark University ma Worcester, Makakukeka, a ʻo ia ka luna mea kākau o ka hui Pakipika. 

Hiki i ka lehulehu ke hāpai manaʻo e pili ana i ke kākau hou o ka hōʻike. 

He lālā noiʻi ʻo Frazier ma ka East-West Center ma Mānoa, a noiʻi ʻo ia i ka wā maloʻo a me ka hoʻololi ʻia ʻana o ka nui ua ma o nā makahiki he nui. 

Ua hoʻolaha ʻia ka NCA mua loa ma ka makahiki 2001, a ua hala ʻehā mau makahiki ma hope o ka hoʻolaha ʻia ʻana o kēlā kākau aku nei

No kēia kākau i hoʻolaha ʻia aku nei, ʻo ia ka mea e kākau ʻia ana no kekahi makahiki a ʻoi, a ua kūlia ʻo Frazier a me nā mea kākau i ka hoʻokahua ʻana o kā lākou mokuna i ka ʻike a me ka hana ʻōiwi i hiki ke hoʻonui i ke kūpaʻa ʻana i loko nō ka hoʻohuli aniau, wahi āna. 

ʻAkahi nō a kālele ka mokuna Pakipika o ka hōʻike i ka hopena o ka hoʻohuli aniau i ke olakino kanaka, e laʻa me ka hopena i ke olakino noʻonoʻo, wahi a Frazier. Pili hoʻi kēia i ka nui o nā maʻi i pili i ka wela a me ka nahu mū, e laʻa me Dengue lāua ʻo Zika, wahi āna. 

E noiʻi ʻia ka mea i kapa ʻia ʻo “ke kaumaha anianu” a me ka manaʻolana ʻole o nā kānaka ma muli o ka pōpilikia aniau nui, wahi a Frazier. 

ʻO ke kāhea no ka hāpai manaʻo ʻana o ka lehulehu i pili i ke kā hou o ka NCA, hahai ia kāhea i ko ke kiaʻāina ʻo David Ige kālele ʻana i ka pane ʻana o kona papa luna hoʻokele i nā pōpilikia a me nā ʻino kūlohelohe he 40 i loko o kona noho keʻena ʻana he ʻewalu makahiki. 

Closeup photograph of ulu or breadfruite at the Hawaii Ulu Cooperative.
He koʻikoʻi ka ʻulu i ka poʻe a me ka moʻomeheu Pakipika. ʻO ka mokuna e kālele ana i ka māhele ʻāina ma ka hōʻike ana aniau, na kēia mokuna nō e kuhi i nā hana e hoʻūlu hou ʻia ai ka ʻulu ma Yap ma ke ʻano he hana e lako ai ka meaʻai i loko nō o ka ʻino ʻana aʻe o ka hoʻohuli aniau.  Cory Lum/Civil Beat/2022

ʻO ka hapanui o kēlā mau pane, ua pili ia i ka makani pāhili, ka makani ʻino, a me ka wai hālana, wahi a kekahi papa helu i hāʻawi ʻia e ko Ige keʻena. Wahi a nā mea noiʻi, e nui aʻe ana nā makani ʻino a me nā ua loku ma o ka pae ʻāina, ke nui aʻe ka hopena o ka hoʻohuli aniau. 

Kuhi hoʻi kēia papa helu i kekahi pane i ke ahi ma ke alahele ʻo Mānā, a na ia ahi nō i hoʻā i nā ʻeka he 40,000 a ʻoi ma ka moku o Keawe ma ka makahiki 2021. ʻŌlelo ʻo Frazier, ʻo ke ahi ʻāhiu, he pilikia nō ia e nui aʻe ana ma ka Pakipika, no ka mea, ʻoi aku ka nui o ka ʻāina i hoʻā ʻia ma Hawaiʻi ma mua o nā mokuʻāina ʻē aʻe ma ke ʻano he pakineka o ka nui ʻāina. 

Kuhi hoʻi ka hōʻike i ka “pāhiki o ke ahi ke nui aʻe” ma muli o ka hoʻomaloʻo ʻia ʻana a me ka hoʻowela ʻia ʻana o ka ʻāina e ka hoʻohuli aniau, wahi a Frazier. 

ʻO Clay Trauernicht, ʻo ia kekahi noiʻi ahi kula ma ke Kulanui o Hawaiʻi, a he mea kākau ʻo ia o ka ke kākau NCA, a nāna nō i aʻo maila, ʻo ka nui o ka ʻāina i hoʻā ʻia e ke ahi ʻāhiu ma Hawaiʻi, ua laha aʻe ia nui o ka ʻāina he pāhā i kēia mau kekeke i hala aku nei, ma muli paha o ka hoʻohuli aniau. 

E kālele nui ana ka mokuna kamaʻāina i ka hoʻolako meaʻai ʻana, wahi a Frazier. E wehewehe ʻia ka hana kuʻuna no ka mahi lāʻau ʻana, ʻo ia nō ka hoʻūlu ʻana i nā lāʻau ma haʻi o nā lauʻai a me nā holoholona i mea e makepono ai lākou kekahi i kekahi, a me ka mahiiʻa no ke ʻalo ʻana i ka hopena o ka hoʻohuli aniau. 

ʻO ka mokuna, wahi a Frazier, ʻo ia ka mea e hōʻike aku iā Melai Mai Breadfruit Project — he papahana ia e kanu hou ʻia ai nā lāʻau ʻulu ma nā mokupuni o Yap ma hope o ka pā ʻana o Super Typhoon Maysak ma ka makahiki 2016. He pono kēlā mau lāʻau no ka ʻai kuʻuna a me ka moʻomeheu o kēlā pae ʻāina, a he māhele ia o ka Federated States of Micronesia. 

Hiki i ka lehulehu ke hāpai manaʻo e pili ana i ke kākau a hiki i ka lā 27 o Ianuali ma o kekahi kahua pūnaewele e mālama ʻia e ka U.S. Global Change Research Program. E hoʻolaha ʻia ke kākau hope loa ma ka hopena o ka makahiki 2023. 

ʻO ka ʻaha ma kēia pule ma Chaminade, ʻo ia kekahi manawa kūpono lua ʻole no nā luna no ka U.N. ma o ka honua e launa a hana pū ma ke kūkulu ʻana me ka mālama ʻāina ʻana, wahi a ka U.N. Assistant Secretary General ʻo Nikhil Seth.

Pili kēia hana i ka pane kūpono i nā pilikia e nui aʻe ana i pili i nā kumu wai, e laʻa me ko Oʻahu pōpilikia i pili i ke kumu wai honua ma Kapūkakī, wahi a Seth. 

Ua kākoʻo ʻia kā Civil Beat kūkala nūhou ʻana e pili ana i ka hoʻohuli aniau e ka Environmental Funders Group ma ka Hawaii Community Foundation, ʻo Marisla Fund ma ka Hawaii Community Foundation a me ka Frost Family Foundation. 

Ua kākoʻo ʻia kēia papahana e ka ʻOhana o Harry Nathaniel, Levani Lipton, ka ʻOhana Mar, a me Lisa Kleissner.

Support Civil Beat during the season of giving.

As a small nonprofit newsroom, our mission is powered by readers like you. But did you know that less than 1% of readers donate to Civil Beat?

Give today and support local journalism that helps to inform, empower and connect.

About the Author